Αγία Θεοδώρα η Αυγούστα

Κοντά στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός Ναός της Κέρκυρας με τα χαρακτηριστικά σκαλοπάτια, η Παναγία Σπηλαιώτισσα ή Αγία Θεοδώρα όπου φυλάσσεται ένα ακόμη σημαντικό ιερό σκήνωμα, αυτό της Βασίλισσας του Βυζαντίου Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας, η οποία υπερασπίστηκε την Ορθοδοξία την περίοδο της Εικονομαχίας, με την Αναστήλωση των εικόνων.

Ο ναός κτίστηκε το 1577 στο σημείο όπου βρισκόταν παλαιότερος ναός του Αγίου Βλασίου. Μορφολογικά κατατάσσεται στην κατηγορία των Επτανησιακών Βασιλικών τρίκλιτων ναών. Εντύπωση προκαλούν τα αναγεννησιακά στοιχεία της εξωτερικής του όψης.

Πέρα από την ασημένια λάρνακα με το ιερό λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, αξιόλογο είναι το βυζαντινό τέμπλο του ναού και μια σειρά από σπουδαίες αγιογραφίες του 14ου και του 15ου αιώνα. Το 1841 ορίστηκε ως ο Καθεδρικός Μητροπολιτικός Ναός της Κέρκυρας.

Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Σπηλαιώτισσα καθώς μετά από την καταστροφή του ομώνυμου ναού της, η εικόνα της μεταφέρθηκε εδώ, στον Άγιο Βλάσιο, επίσκοπο Σεβαστείας, του οποίου ο ναός βρισκόταν στην συγκεκριμένη θέση, και στην Αγία Θεοδώρα την Αυγούστα, της οποίας το άφθαρτο λείψανο φυλάσσεται δεξιά σε λάρνακα στο εσωτερικό του ναού.

Ο Άγιος Βλάσιος και η Αγία Θεοδώρα γιορτάζουν την ίδια μέρα, στις 11 Φεβρουαρίου. Ο ναός εορτάζει στις 11 Φεβρουαρίου καθώς και στις 15 Αυγούστου, διότι η εκκλησία είναι αφιερωμένη επίσης στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Την Α΄ Κυριακή των νηστειών, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, η Εκκλησία εορτάζει με κάθε λαμπρότητα την αναστήλωση των Ιερών Εικόνων, η οποία σήμανε τη λήξη μιας εκατονταετούς φοβερής διαμάχης στο Βυζάντιο (726-842).

Με ιδιαίτερη κατάνυξη και λαμπρότητα γιορτάζεται λοιπόν κάθε χρόνο στην Κέρκυρα η Κυριακή της Ορθοδοξίας, σε ανάμνηση της οριστικής αναστήλωσης των ιερών εικόνων στη Βασιλεύουσα από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα.

Η λιτανεία του ιερού σκηνώματός της, που καθιερώθηκε το 1985 από τον μητροπολίτη Τιμόθεο, ξεκινά στις 11:30 το πρωί από το μητροπολιτικό ναό και ακολουθεί πορεία σε όλους τους κεντρικούς δρόμους, στα μεγάλα καντούνια της παλαιάς πόλης και στην πλατεία Σπιανάδα, στο Λιστόν, με συνοδεία των φιλαρμονικών της πόλης, κλήρου και αρχών και λαού που ακολουθεί.

Αγία Θεοδώρα, το “χειμωνικό”

Την ίδια ώρα, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, στην Αγία Θεοδώρα μοιράζεται σε όλους τους πιστούς το «χειμωνικό», δηλαδή ένα κομμάτι καρπούζι.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο έθιμο. Το «χειμωνικό» μοιράζεται στη μνήμη του αγίου Βλασίου, αρχιεπισκόπου Σεβαστείας, που μαρτύρησε στα χρόνια του διωγμού του Λικινίου.

Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, ο άγιος Βλάσιος, που ήταν γιατρός, την παραμονή του μαρτυρίου του, και ενώ ο λοιμός «θέριζε» τον κόσμο, ζήτησε να του φέρουν καρπούζια. Αφού τα ευλόγησε, τα μοίρασαν στα παιδιά, που τελικά θεραπεύτηκαν από την αρρώστια.

Έτσι, στην Κέρκυρα επικράτησε το έθιμο να ευλογείται ανήμερα της μνήμης του το «χειμωνικό» και να μοιράζεται από ένα κομμάτι στους πιστούς.

Η Αγία Θεοδώρα, η Βασίλισσα, γεννήθηκε στην Έβεσσα της Παφλαγονίας, το 815 μ.Χ., από ευσεβείς γονείς, τον δρουγγάριο Μαρίνο και την ενάρετη Θεοκτίστη που διακρινόταν για την ευλάβειά της και την προσήλωσή της στην ορθόδοξη πίστη. Η Αγία είχε τρεις άλλες αδελφές, τη Σοφία, της Μαρία και την Ειρήνη και δύο αδελφούς, τον Βάρδα και τον Πετρωνά. Το έτος 830 μ.Χ. νυμφεύθηκε τον αυτοκράτορα Θεόφιλο (829 – 842 μ.Χ.), ο οποίος ήταν εικονομάχος. Παρά το εικονομαχικό κλίμα που επικρατούσε, η Θεοδώρα με τα παιδιά της εξακολουθούσαν να τιμούν τις ιερές εικόνες και να τις φυλάσσουν κρυφά στα δωμάτιά τους. Μάλιστα η παράδοση αναφέρει, πως μητέρα και παιδιά αποκαλούσαν τις Ιερές Εικόνες «καλά νινιά» για να μη καταλάβει κάτι ο αυτοκράτορας. Η μητέρα της, Θεοκτίστη, εγκατέλειψε τα ανάκτορα και αποσύρθηκε σε γυναικεία μονή, την οποία η ίδια είχε ιδρύσει.

Το 842 μ.Χ. ο Θεόφιλος πέθανε και η Αγία Θεοδώρα ανέλαβε την βασιλεία και την εποπτεία του ανήλικου υιού της Μιχαήλ, με συνεπιτρόπους τον αδελφό της Βάρδα, τον εκ του πατέρα της θείου της, που ήταν μάγιστρος και τον λογοθέτη Θεόκτιστο. Η πρώτη ενέργεια ήταν η απομάκρυνση του εικονομάχου Πατριάρχου Ιωάννου και η εκλογή του Αγίου Μεθοδίου (τιμάται 14 Ιουνίου). Η Σύνοδος, που συνήλθε στις 11 Μαρτίου του 843 μ.Χ., αποφάσισε την αναστήλωση των Αγίων εικόνων και ανόρθωσε την διδασκαλία της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου. Η μεγαλοπρεπής πανήγυρη ετελέσθη την Α’ Κυριακή των Νηστειών, στο ναό της Αγίας Σοφίας, που από τότε καθιερώθηκε ως Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Αλλά εκτός από το ζήτημα των εικόνων, την Αγία Θεοδώρα απασχόλησαν και άλλοι ποικίλοι εσωτερικοί και εξωτερικοί περισπασμοί, όπως οι επιδρομές των Αράβων στη Σικελία και Μικρά Ασία, οι επαναστάσεις των Σλάβων της Πελοποννήσου και των Παυλιανιτών της Μικράς Ασίας, οι εκστρατείες κατά των Αράβων της Κρήτης, της Συρίας και της Αιγύπτου, και οι περιπλοκές με τον ηγεμόνα των Βουλγάρων Βόγορι, τον οποίο οδήγησε στην Ορθοδοξία. Έτσι, εμπιστεύτηκε την ανατροφή του υιού της στον αδελφό της Βάρδα, ο οποίος, με σκοπό το δικό του συμφέρον, ενθάρρυνε και ενίσχυε κάθε ροπή του νεαρού βασιλέως προς την ακολασία. Η δολοφονία του λογοθέτου Νεοκτίστου κατέστησε τον αδελφό της Αγίας πανίσχυρο, ώστε να περιφρονεί και να απειλεί και την ίδια.

Αργότερα, ο ίδιος ο υιός της Αγίας, Μιχαήλ, και ο αδελφός της Βάρδας, διέταξαν τον βίαιο εγκλεισμό της, μαζί με τις θυγατέρες της Άννα, Θέκλα, Αναστασία, Μαρία και Πουλχερία, στη Μονή Γαστριών, στην περιοχή των Υψομαθείων. Η Αγία Θεοδώρα έζησε στη Μονή, ως την κοίμησή της, διαπρέποντας στη μοναχική ζωή. Με ταπείνωση και ανεξικακία αντιμετώπισε την απομόνωσή της, την οποία θεώρησε ως δώρο Θεού για τη σωτηρία της. Κοιμήθηκε γαλήνια στις 11 Φεβρουαρίου το έτος 867 μ.Χ.

Το λείψανό της βρέθηκε άθικτο, ευωδίαζε μύρο και επιτελούσε κατά την παράδοση πολλά θαύματα έτσι η εκκλησία μας την ανακήρυξε Αγία. Το σκήνωμα μεταφέρθηκε από τον Μέγα Φώτιο στην Κωνσταντινούπολη, όπου φυλασσόταν ως την άλωση. Το 1456 μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα, όπου φυλάσσεται ακέραιο στον μητροπολιτικό ναό του νησιού, ως πολύτιμο κειμήλιο, αγιάζοντας τους πιστούς.