Τα τραγούδια της Κέρκυρας μέσα από τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις της

Πρόκειται για μία, μοναδική στο είδος της, εργασία που ερευνά, καταγράφει και ερμηνεύει το μεγάλο κεφάλαιο της παμπάλαιης λαϊκής μουσικής παράδοσης του νησιού, με την αφετηρία της τα ακριτικά τραγούδια του βυζαντινού ελληνισμού του 9ου και 10ου αιώνα.

Η παράδοση αυτή, διευρύνεται με τις βυζαντινές παραλογές των πρώτων αιώνων της δεύτερης χιλιετίας και εξελίσσεται ακολουθώντας τα ιστορικά γεγονότα και την κοινωνική ζωή του τόπου, στους αιώνες της ξενοκρατίας (1267 – 1864) για να φτάσει αδιάσπαστα έως τα τέλη του 20ου αιώνα, παρουσιάζοντας στοιχεία απαράμιλλης ομορφιάς, που παραμένουν ζωντανά και σήμερα.

Ωστόσο, ένα σημαντικό τμήμα αυτής της παράδοσης έχει επισκιαστεί από τη λόγια και όχι μόνο, μουσική των δύο τελευταίων αιώνων, σε αντίθεση προς ό,τι συμβαίνει σε άλλες περιοχές της χώρας, όπως η Κρήτη, η Ήπειρος κ.α. όπου διατηρείται ακέραιη η μουσική τους παράδοση.

Αυτή ακριβώς η πραγματικότητα είναι και η αφορμή που οδήγησε τον συγγραφέα, στην επίμονη και συστηματική ερευνητική προσπάθεια ετών, με αφετηρία την άνοιξη του 2011.

Ο ερευνητής προσφεύγει σε κάθε πιθανή και διαθέσιμη πηγή άντλησης πληροφοριών και στοιχείων, σχετικών με το θέμα, όπως τα αρχεία, οι παλαιότερες συλλογές – εκδόσεις τραγουδιών της λαϊκής μας παράδοσης, πλήθος βιβλίων που περιέχουν αναφορές στη λαϊκή παράδοση της Κέρκυρας, παλαιές και νεότερες ηχογραφήσεις που ξεκινούν στα τέλη της 10ετίας του 1950 και εικονοληψίες των τελευταίων 10ετιών.

Σημαντική παράμετρος στην ερευνητική του εργασία, είναι αυτή των ζωντανών μαρτυριών, που καταθέτουν κυρίως ηλικιωμένα άτομα και φωνητικά σύνολα από διάφορες περιοχές του νησιού. Είναι αυτοί που αποδίδουν απλά και αυθόρμητα τους στίχους και τις μελωδίες των λαϊκών τραγουδιών και περιγράφουν γλαφυρά τη βιωματική τους σχέση με τα ευρύτερα λαϊκά δρώμενα του τόπου.

Το αποτέλεσμα της έρευνας, φέρνει στο φως, πλήθος εντυπωσιακών ευρημάτων που αποκαλύπτουν και τεκμηριώνουν την ύπαρξη της πλούσιας, χιλιόχρονης κερκυραϊκής λαϊκής μουσικής παράδοσης. Μιας παράδοσης που διατηρείται ακμαία, όπως σημειώνει ο λαογράφος Γεράσιμος Χυτήρης, μέχρι τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, με πολλά στοιχεία της να παραμένουν ζωντανά έως τις μέρες μας.

“Τα τραγούδια της Κέρκυρας” παρουσιάζουν στον αναγνώστη, τη λαϊκή μουσική παράδοση της Κέρκυρας, όπως αυτή διαμορφώνεται και παραδίδεται από γενιά σε γενιά, με τη μεγαλύτερη δυνατή τεκμηρίωση και πληρότητα, περιλαμβάνοντας:

• Κεφάλαια με το ιστορικό πλαίσιο και το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε ο λαϊκός πολιτισμός με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του στο νησί και περιγραφή του τρόπου με τον οποίο δημιουργήθηκαν και εξελίχθηκαν τα τραγούδια της Κέρκυρας.
• Παρουσίαση, σε ενότητες, των κυριότερων τραγουδιών στις επιμέρους κατηγορίες όπως ακριτικά, παραλογές, νεότερα αφηγηματικά, της αγάπης, του γάμου, νανουρίσματα, αγροτικά, της ξενιτιάς, λαϊκοθρησκευτικά των μεγάλων γιορτών, της αποκριάς, των πανηγυριών, του κλήδονα, της τάβλας και μοιρολόγια.
• Μουσική καταγραφή 78 μελωδιών της λαϊκής μουσικής παράδοσης της Κέρκυρας που εκπόνησε ο συνεργάτης της έκδοσης, καθηγητής μουσικής και συνθέτης Σπύρος Τσιλιμπάρης, με βάση παλαιότερες σπάνιες αλλά και νεότερες ηχογραφήσεις. Αρκετά από αυτά τα τραγούδια της Κέρκυρας, καταγράφονται μουσικά για πρώτη φορά.

“Τα τραγούδια της Κέρκυρας” αποτελούν ταυτόχρονα και μια συμβολή στη διατήρηση των ιδιαίτερων στοιχείων της πολιτιστικής ταυτότητας της Κέρκυρας, πριν αυτή σβήσει στις συνθήκες της σύγχρονης ζωής και του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης.

Ο ερευνητής – συγγραφέας του βιβλίου, στον πρόλογο της έκδοσης σημειώνει ότι «η εργασία αυτή αποτελεί μια οφειλόμενη ανταπόδοση στον γενέθλιο τόπο του, την ιστορική και αγαπημένη Κέρκυρα, της οποίας ο λαός – τμηματικά ή συνολικά – τον τίμησε επτά (7) φορές με την εμπιστοσύνη του. Επίσης είναι φόρος τιμής στις γενιές των απλών ανθρώπων, κυρίως της υπαίθρου Κέρκυρας, οι οποίοι, μέσα από τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες της φεουδαρχίας, με τους έξι αιώνες ξενοκρατίας, κράτησαν γλώσσα και θρησκεία και παρήγαγαν έναν μοναδικό πολιτισμό. Έκφραση και απόδειξη του πολιτισμού αυτού αποτελεί και ο μέγας πλούτος της λαϊκής μουσικής παράδοσης της Κέρκυρας».

Ένας εκδοτικός οίκος στην καρδιά του νησιού, στην καρδιά της Κέρκυρας, με 10 βιβλία στο βιογραφικό του, ελληνικά αλλά και ξενόγλωσσα. Μία εταιρεία που μετρά δεκατρία χρόνια στον χώρο των εκδόσεων βιβλίων με σεβασμό προς τους συνεργάτες και αναγνώστες της. Σε μια εποχή που η μεταστροφή του κοινού στα ψηφιακά μέσα είναι μαζική η CorfuPress επιμένει και θα συνεχίσει να επιμένει στην ανάδειξη της αίγλης του εντύπου.

Aφετηρία των τραγουδιών της πλούσιας λαϊκής μουσικής παρά­δοσης της Κέρκυρας, είναι ο ποιητικός λόγος των ακριτικών τραγουδιών και αργότερα των βυζαντινών παραλογών των τραγου­διών που διαδίδονται σ’ όλες τις περιοχές του ελληνικού κόσμου.

Τα τραγούδια της Κέρκυρας εμφανίζουν διαφορές σε σχέση με τα αντίστοιχα άλλων περιοχών. Υφίστανται συντμήσεις, δέχονται προσθήκες και ιδιωματικές γλωσσικές προσαρμογές και προσλαμβάνουν το μουσικό ύφος και τον χορευτικό ρυθμό του τόπου. Αποκτούν, έτσι, ιδιαίτερη τοπική ταυτότητα. Τα τραγούδια της Κέρκυρας παίρνουν συχνά τη μορφή τραγουδιστών χορών, που μεταδίδονται προφορικά από γενιά σε γενιά. Αποτελούν τη βάση για πολλά νέα είδη τραγουδιών, που φτάνουν ως τις μέρες μας συνοδεύοντας τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις του νησιού, στους κύκλους του χρόνου και της ζωής των απλών ανθρώπων, των μικρών κοινωνιών της υπαίθρου.

Στα τραγούδια της Κέρκυρας όταν η επικοινωνία τους με την πολυπολιτισμική πόλη μεγαλώνει, ενώ ο στίχος διατηρεί τα γλωσσικά και δομικά του χαρακτηριστικά, η μελωδική απόδοση πολλών τραγουδιών της λαϊκής παράδοσης διαφοροποιείται. Δέχεται, όπως είναι φυσικό, τη διαμορφωμένη μέσα από την ιστορική πορεία του τόπου δυτική επίδραση. Στο πλαίσιο αυτής, αλλάζουν σταδιακά, από τα τέλη του 19ου αι., και τα μουσικά όργανα που συνοδεύουν τα τραγούδια της Κέρκυρας. Τα αρχέγονα ταμπουρλονιάκαρα (τύμπανο και οξύαυλος) αντικαθίστανται: η μεν νιάκαρα από το βιολί, το δε ταμπούρλο από την κιθάρα. Αργότερα σ’ αυτά προστίθεται και το ακορντεόν.

Η μουσική, ωστόσο, εξακολουθεί να υπηρετεί και να αναδει­κνύει τον ποιητικό λόγο, χωρίς να τον υπερβαίνει. Τα τραγούδια της Κέρκυρας αποδίδονται κατά κανόνα ἐνχορῷ και σπάνια η ερμηνεία τους αποτελεί υπόθεση ενός μόνο προσώπου.

“Τα τραγούδια της Κέρκυρας μέσα από τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις του’, Ο συγγραφέας

Ο Στέφανος Πενηντάρχου Πουλημένος γεννήθηκε το 1959 στο χωριό Κυνοπιάστες της Κέρκυρας, όπου τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο. Φοίτησε στο Β΄ Γυμνάσιο-Λύκειο της πόλης και στη συνέχεια σπούδασε δημοσιογραφία στην Αθήνα.

Υπήρξε για 22 χρόνια εκδότης και διευθυ­ντής της ημερήσιας εφημερίδας Η Κέρκυρα Σήμερα και συνεργάτης ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών.

Παράλληλα, εκλέχθηκε Κοινοτάρχης Κυνοπιαστών (1987-1995), Δήμαρχος Αχιλλείων (1996-2006) και Νομάρχης Κέρκυρας (2007-2010).

Η σχέση του με τη μουσική αρχίζει περ­νώντας από τις τάξεις της Φιλαρμονικής Κυ­νοπιαστών (1973-1976) και συνεχίζεται με τη συμμετοχή του στη Χορωδία του χωριού. Το έτος 2000, ιδρύει ως δήμαρχος τη Δη­μοτική Χορωδία «ΔΗΜΟΔΟΚΟΣ», ενώ το 2011 γίνεται συνιδρυτής του Πολυφωνικού Χορού Κυνοπιαστών «ΓΕΙΤΟΝίΑ», για την ανάδειξη της λαϊκής μουσικής παράδοσης του νησιού. Από το 2017 συμμετέχει και στη Χο­ρωδία Κέρκυρας.

“Τα τραγούδια της Κέρκυρας μέσα από τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις του’, Η μουσική καταγραφή

Ο Σπυρίδων Τσιλιμπάρης γεννήθηκε στο χω­ριό Σκριπερό της Κέρκυρας και έλαβε τις πρώτες του μουσικές γνώσεις στην τοπική Φιλαρμονική.

Είναι διδάκτωρ Σύνθεσης [Tom Armstrong, University of Surrey], διπλωματούχος Σύνθε­σης [Νίκος Παπαδημητρίου], Πιάνου [Τζέννη Πρωτοπαπά], πτυχιούχος Πολιτικών Επιστη­μών και μαθητής των Τζώρτζη Χατζηνίκου και Θόδωρου Αντωνίου.

Έλαβε μαθήματα τραγουδιού, διεύθυνσης χορωδίας και ορχήστρας, και συμμετείχε σε πολλά σεμινάρια. Ασχολήθηκε με τη χορωδιακή μουσική, τα συστήματα Orff και Kodaly, και διεύθυνε διάφορα μουσικά σύνολα.

Διετέλεσε καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης και, για μικρό διάστημα, Αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Σκριπερού. Δίδαξε πιάνο και θεωρητικά σε διάφορα Ωδεία και συμμετείχε σε επιτροπές εξετάσεων.

Έχει συνθέσει και διασκευάσει πλήθος οργανικών και φωνητικών έργων διαφόρων ειδών και συνδυασμών και έχει επίσης μελοποι­ήσει ποίηση των Λ. Μαβίλη, Κ. Καβάφη, Δ. Καρύδη κ.ά.

Βρείτε “Τα Τραγούδια της Κέρκυρας” εδώ.