Στολίδι και σύμβολο της παράδοσης και της πολιτισμικής μας ταυτότητας, παρούσα σε κάθε γιορτινό γεγονός, αποτελεί η παραδοσιακή φορεσιά του νησιού μας.
Η κα. Λίζα Αλεξάκη, Πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Κέρκυρας συνέταξε για το περιοδικό μας MyKerkyra ένα μοναδικό κείμενο στο οποίο παρουσιάζει την ιστορία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την Κερκυραϊκή φορεσιά.
Η ΚΕΡΚΥΡΑΙΚΗ ΝΥΦΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ
Η φορεσιά κάθε τόπου είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας του. Πάνω στα υφάσματα αποτυπώνεται η ιστορία, η κοινωνική δομή, οι φόβοι, οι προσδοκίες, οι ανάγκες και οι διαχωρισμοί των ανθρώπων σε σχέση με την ηλικία, την οικονομική δυνατότητα και την κοινωνική τους πραγματικότητα (ανύπαντρος -η, παντρεμένος -η, χήρος -α).
Με τα χρώματα, τις δαντέλες, τα ρέλια και τις χρυσοκλωστές ζωγραφίζουν οι ραφτάδες αυτά που ονειρεύονται και αυτά που εύχονται να έχουν στη ζωή τους οι γυναίκες και οι άντρες της κάθε εποχής.
Η κερκυραϊκή φορεσιά, υπέροχη, μοναδική, ξεχωριστή.
Σήμερα, αναφερόμαστε στην νυφική, τη γιορτινή φορεσιά.
Η φορεσιά που θα περιγράψουμε είναι αυτή που έφτασε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και εξελίχθηκε μέσα στο χρόνο σε αυτή τη μορφή, ακολουθώντας τις ιστορικές ιδιαιτερότητες, τις ανάγκες, την αισθητική, την οικονομική δυνατότητα, τις διαθέσιμες πρώτες ύλες και τη μόδα της εποχής.
Είναι, δηλαδή, η τελευταία ιδιαίτερη ενδυμασία του τόπου μας, πριν όλοι, σε όλο τον πλανήτη ακολουθήσουμε την ίδια, κοινή μόδα.
Θα ξεκινήσουμε με το Βορρά όπου η φορεσιά είναι λίγο πιο αυστηρή, μαύρο συνήθως το ροκέτο (φούστα), ή πολύ σκούρο μπλε, σουρωτό, χωρίς ποδιά.
Μέσα από το ροκέτο υπάρχει πάντα το μισοφόρι, συνήθως από βαμβακερό λευκό ύφασμα, όπως και το πουκάμισο με τα πλούσια φουσκωτά μανίκια και τα νερβίρ που το στολίζουν και η μπουστίνα.
Η μπουστίνα, είναι το κομμάτι του υφάσματος, που μπορεί να είναι σουρωτό ή με πιετούλες, που πιάνεται μπροστά στον γυναικείο κόρφο, στο μπούστο, πάνω από το πουκάμισο και εκεί οι κυράδες καρφιτσώνουν τις σπίλες (καρφίτσες) και απλώνουν τις χρυσές τους αλυσίδες.
Το βασικότερο κομμάτι της φορεσιάς είναι το πεσελί, το βελούδινο ή τσόχινο ζακετάκι, κεντημένο με χρυσοκλωστή και στολισμένο με χρυσές τρέσες.
Πάνω στο ύφασμα του πεσελιού αποτυπώνονται τα βασικότερα σύμβολα της κερκυραϊκής κουλτούρας, ο δικέφαλος αητός, το δέντρο της ζωής, οι λουλουδιασμένες γιρλάντες, οι πέρδικες και άλλα πανέμορφα σύμβολα.
Στο κεφάλι η μπόλια, με το κομψό διακοσμητικό τελείωμα με τη βελόνα ή το βελονάκι, στερεώνεται στα μαλλιά με τις μέριζες, που μπλέκονται υπομονετικά, τραγουδιστά, με μορφή ιεροτελεστίας.
Χαρακτηρίζουμε τη φορεσιά της βόρειας Κέρκυρας λίγο πιο αυστηρή και είναι, αλλά είναι επίσης πολύ κομψή και αρχοντική.
Είναι σίγουρα επηρεασμένη από το ορεινό τοπίο και την πιο απομονωμένη ζωή μιας μικρής κοινωνίας που μπορεί ποτέ να μην αντίκρυζε ούτε καν τη χώρα του νησιού. Και το μικροκλίμα του Υψηλού (Παντοκράτωρα) και η πιο σκληρή ζωή των κατοίκων του κάνουν τη φιγούρα της κερκυραίας του βορρά αυστηρή, σεμνή και υπέροχη.
Κατεβαίνοντας προς τη μέση Κέρκυρα θα συναντήσουμε τις κυράδες με τα πολύχρωμα πλισαριστά ροκέτα, σε φανταχτερά χρώματα και πεσελιά σε πολλά χρώματα επίσης, υπέροχα και πολύτιμα έργα τέχνης.
Οι ποδιές είναι μονόχρωμες ή λουλουδάτες, βαμβακερές ή μεταξωτές, στολισμένες με τρέσες, δαντέλες, κρόσια ή και κοφτά κεντήματα.
Η μπουστίνα είναι κεντημένη με κοφτό κέντημα και χειροποίητες δαντέλες.
Αλλά εκείνο που κάνει την κερκυραία της Μέσης να ξεχωρίζει είναι ο μοναδικός κεφαλόδεσμος, το υπέροχο στεφάνι από μαλλιά πλεγμένα με κόκκινη σατέν κορδέλα και φτιαγμένα ώστε να έχουν έναν όγκο που εντυπωσιάζει.
Και ύστερα ένα υπέροχο στεφάνι από λουλούδια στολίζει το δημιούργημα αυτό και ανάμεσα στα λουλούδια μικρά σύμβολα ευζωίας φωλιάζουν για να συνοδέψουν τη νύφη σε μια ζωή γεμάτη χαρές .
Καθρεφτάκια, σταυρουδάκια, γαλάζιες χάντρες, μικροσκοπικές κουκλίτσες, φτερά παγωνιού και κοκορόφτερα συνθέτουν ένα μοναδικό αποτέλεσμα το οποίο έρχονται και υπογράφουν τα υπέροχα τριάπιδα, ολόχρυσα σκουλαρίκια.
Το πίσω μέρος της κεφαλής στολίζεται από δαντελένια μπόλια, που είτε πέφτει πίσω, στις ασημένιες πλάτες της κοπελιάς, είτε διπλώνει μπροστά στο στήθος.
Κορδέλες πολύχρωμες ράβονται στο ροκέτο και μετρώντας τες κανείς μαθαίνει πόσα προξενιά δέχτηκε η κάθε κοπελιά.
Στο Νότο, η φορεσιά έχει τα ίδια κομμάτια. Προσθέτουμε όμως μια υπέροχη, ολοκέντητη ζώνη, με το δικέφαλο αετό στο κέντρο και υπέροχες ροζέτες σε όλο το υπόλοιπο ύφασμα.
Επίσης η ποδιά είναι διαφορετική, από βαμβακερό τούλι, κεντημένο και στολισμένο με κορδελίτσες και υφασμάτινες ροζέτες. Είναι μια ποδιά ξεχωριστή, μοναδική και απολύτως χαρακτηριστική της περιοχής.
Τέλος, ο κόκορας ή τορκός, στολίζεται με μια μπόλια υφασμένη από το πιό φίνο λινάρι, με έναν ξεχωριστό τρόπο, ώστε να σχηματίζει ένα τρίγωνο, σαν γιακά, μπροστά στο στήθος και ύστερα να τρέχει πίσω στον αυχένα και να μένει εκεί στερεωμένο από τα χρυσαφικά που κρεμούν οι συγγενείς στο λαιμό της νύφης.
Η ΑΝΤΡΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ
Η αντρική φορεσιά είναι η ίδια σε όλο το νησί. Η βράκα που χαρακτηρίζει όλους τους μεσογειακούς λαούς, σε μαύρο, μπλε, λευκό, πράσινο, γαλάζιο (σύμφωνα με τις περιγραφές των περιηγητών), ένα ζωνάρι ριγέ ή μονόχρωμο, ένα πουκάμισο άσπρο με φουσκωτά μανίκια και νερβίρ και ένα γιλέκο κεντημένο, από μαύρη τσόχα.
Καλτσοδέτες, συνήθως σε κόκκινο χρώμα, συγκρατούν τις κάλτσες στα πόδια.
Πάνω από το γιλέκο φοριόταν και μακρυμάνικο κοντόμεσο ζακετί και αυτό κεντημένο ή φράγκικο σακάκι (ευρωπαϊκής μόδας).
Στο κεφάλι παλιότερα φοριόνταν το φέσι αλλά από τη στιγμή που η μόδα ανακάλυψε την τρίτσα (το ψάθινο καπέλο) το φέσι έμεινε πίσω και η τρίτσα έγινε πανελλαδικά, το σύμβολο του επιδέξιου κερκυραίου χορευτή, που τη χρησιμοποιεί όχι μόνο για να την φορεί στην κεφαλή αλλά και για να “κορτάρει” την ντάμα του.
Στο σήμερα
Είναι αλήθεια μαγικό να κοιτάμε μια φορεσιά και να αναγνωρίζουμε την ιδιαίτερη καταγωγή της. Σε όλη την Ελλάδα είναι αμέτρητες οι διαφορετικές ενδυμασίες που, από μόνες τους, αποτελούν ένα τεράστιο κεφάλαιο της λαϊκής μας κληρονομιάς.
Και είναι καταπληκτικό να φορά κανείς αυτό που μέσα στους αιώνες κατέληξε να αποφασίσει ότι του ταιριάζει, τον εξυπηρετεί, τον κάνει ξεχωριστό και του δίνει μια μοναδική ταυτότητα.
Ωστόσο, ζούμε στο σήμερα, με τους γρήγορους ρυθμούς, με τα ενδύματα που εξυπηρετούν την συνεχόμενη μετακίνηση και δράση μας, σεβόμαστε και μελετάμε το παρελθόν και ελπίζουμε σε ένα μέλλον με αισθητική και σεβασμό στον άνθρωπο.
ΛΙΖΑ ΑΛΕΞΑΚΗ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΚΕΡΚΥΡΑΣ
Ευχαριστούμε θερμά την κα. Λίζα Αλεξάκη η οποία με την γνώση της μας ταξίδεψε στα μονοπάτια της παράδοσης και του πολιτισμού του νησιού μας, μέσα από την παρουσίαση της αγαπημένης μας Κερκυραϊκής φορεσιάς.
Σχόλια